Ο ρόλος του νηπιαγωγείου στον εντοπισμό παιδιών σε επικινδυνότητα εμφάνισης μαθησιακών δυσκολιών – η αναγκαιότητα της πρώιμης παρέμβασης
Σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία σκοπός του νηπιαγωγείου είναι η ολόπλευρη και ισόρροπη ανάπτυξη των παιδιών: σωματική, συναισθηματική, νοητική, κοινωνική μέσα σε ένα ασφαλές περιβάλλον, πλούσιο σε μαθησιακά ερεθίσματα. Το νηπιαγωγείο αποτελεί την πρώτη βαθμίδα υποχρεωτικής εκπαίδευσης και παρέχει στα μικρά παιδιά ευκαιρίες για κοινωνική αλληλεπίδραση και συνδιαλλαγή, για ενεργητική συμμετοχή στην κατάκτηση της γνώσης μέσα από ομαδοσυνεργατικές δραστηριότητες βιωματικής μάθησης, διερεύνησης και ανακάλυψης με παιγνιώδη χαρακτήρα. Η εκπαίδευση στο νηπιαγωγείο λαμβάνει υπόψη της τα αναπτυξιακά χαρακτηριστικά αυτής της ηλικίας με σεβασμό στον ρυθμό ανάπτυξης και μάθησης κάθε παιδιού, δηλαδή με σεβασμό στην ταχύτητα με την οποία κάθε παιδί προσλαμβάνει και επεξεργάζεται τη νέα πληροφορία και η οποία διαφέρει από παιδί σε παιδί.
Η εκπαίδευση των παιδιών προσχολικής ηλικίας είναι αποφασιστικής σημασίας για τη μετέπειτα σχολική – ακαδημαϊκή τους επιτυχία. Εμπειρικά δεδομένα υποδεικνύουν πως το νηπιαγωγείο είναι η εκπαιδευτική βαθμίδα, όπου οι γονείς ενημερώνονται ή διαπιστώνουν ίσως και για πρώτη φορά τυχόν αποκλίσεις του παιδιού τους στους τομείς ανάπτυξης. Η έκπληξη και το σοκ που ενδεχομένως συνοδεύουν μια τέτοια συνειδητοποίηση πιθανόν να προκαλέσουν στην οικογένεια συναισθήματα ματαίωσης κι αυτά να λειτουργήσουν ως τροχοπέδη σε ό,τι αφορά την πορεία διάγνωσης της αναπτυξιακής κατάστασης του παιδιού και τη συνακόλουθη έγκαιρη παρέμβαση. Αν και οι γονείς, ασφαλώς, γνωρίζουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του παιδιού τους, όμως οι επαγγελματίες της εκπαίδευσης γνωρίζουν τα τυπικά χαρακτηριστικά αυτής της ηλικίας και μπορούν να εντοπίσουν αποκλίνουσες συμπεριφορές που πιθανά θέτουν ένα παιδί σε επικινδυνότητα. Η/Ο νηπιαγωγός είναι σε θέση να εντοπίσει παιδιά με τυχόν μαθησιακές δυσκολίες, συναισθηματικές ή συμπεριφορικές παρεκκλίσεις. Έρχεται καθημερινά σε αλληλεπίδραση με τα παιδιά κι όταν παραπέμπει κάποιον/α μαθητή/τρια για διάγνωση και αξιολόγηση γίνεται με αίσθημα ευθύνης και επαγγελματικής ευσυνειδησίας. Η έγκαιρη ανίχνευση γενικών μαθησιακών δυσκολιών, συμπεριφορικών και συναισθηματικών ελλειμμάτων και η συνακόλουθη πρώιμη παρέμβαση είναι καίριες, καθώς μπορούν να καθορίσουν τη μετέπειτα ζωή του παιδιού. Σε αυτό συνηγορούν ερευνητικά δεδομένα που αποδεικνύουν πως παιδιά με αποκλίσεις και ελλείμματα σε διάφορους τομείς της ανάπτυξής τους αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη μετέπειτα κοινωνική και συναισθηματική τους ανάπτυξη.
Τι ορίζουμε ως πρώιμη παρέμβαση;
Η πρώιμη παρέμβαση αναφέρεται σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες με επίκεντρο το παιδί και οι οποίες αναπτύσσονται τόσο στον χώρο του σχολείου, όσο και στο οικογενειακό πλαίσιο με την εμπλοκή ιδιωτών ειδικών που στοχεύουν στην εξατομικευμένη ενίσχυση του παιδιού, όσο και στην ψυχολογική υποστήριξη παιδιού και οικογένειας.
Σε ό,τι αφορά το σχολείο τα προγράμματα πρώιμης παρέμβασης είτε με τον θεσμό του Τμήματος Ένταξης είτε με τον θεσμό της Παράλληλης Στήριξης βρίσκονται σε αντιστοιχία με την ανάπτυξη μιας ευρύτερης ενταξιακής σχολικής κουλτούρας με στόχο την ενίσχυση της γνωστικής, γλωσσικής και κοινωνικοσυναισθηματικής ανάπτυξης των παιδιών. Το Τμήμα Ένταξης και η Παράλληλη Στήριξη αποτελούν, συνεπώς, ενταξιακούς εκπαιδευτικούς θεσμούς μέσα στο σχολικό πλαίσιο με στόχο την ενίσχυση και υποστήριξη της μαθησιακής διαδικασίας μέσα στην τάξη. Τα οφέλη τους δεν αφορούν μόνο το παιδί για το οποίο παρέχονται αλλά και όλο τον μαθητικό πληθυσμό, καθώς δημιουργούν συνεργατική και ενταξιακή κουλτούρα, αντιμετωπίζοντας τη διαφορετικότητα με όρους ισότητας και κοινωνικής δικαιοσύνης. Συνήθως, στον σχεδιασμό και στην υλοποίηση των εκπαιδευτικών παρεμβάσεων σε αυτό το πλαίσιο εμπλέκεται μια διεπιστημονική ομάδα που μπορεί να απαρτίζεται από τους εκπαιδευτικούς, ειδικούς παιδαγωγούς, σχολικούς συμβούλους, σχολικούς ψυχολόγους.
Κάποια από τα οφέλη της πρώιμης παρέμβασης και ενίσχυσης στο νηπιαγωγείο είναι τα εξής:
- καλλιεργεί και προάγει τις γνωστικές και κοινωνικοσυναισθηματικές δεξιότητες των παιδιών
- μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης άγχους για τη μετέπειτα ακαδημαϊκή τους επίδοση
- μαθαίνουν να διαχειρίζονται πιο αποτελεσματικά προβλήματα συμπεριφοράς
- οι γονείς μαθαίνουν και αυτοί να δουλεύουν με τα παιδιά τους με τρόπο οργανωμένο και λειτουργικό και γίνονται πιο υποστηρικτικοί
- ενισχύει ψυχολογικά γονείς και παιδιά και ενδυναμώνει το οικογενειακό σύστημα
- αποτρέπει τυχόν συναισθήματα ανεπάρκειας, τα οποία μπορεί να επηρεάσουν το παιδί και να το καταστήσουν έναν προβληματικό και δυσλειτουργικό έφηβο και ενήλικα.
Εν κατακλείδι, η έγκαιρη ανίχνευση δυσκολιών και αποκλίσεων στο νηπιαγωγείο και η εφαρμογή αποτελεσματικών παρεμβάσεων μπορούν να γίνουν τα εχέγγυα ότι το παιδί θα λάβει την υποστήριξη που χρειάζεται για να ξεπεράσει τις μαθησιακές προκλήσεις, να ξεδιπλώσει το δυναμικό του και να καταφέρει τα μέγιστα των δυνατότητων του. Δείχνουμε εμπιστοσύνη στη/στον νηπιαγωγό που καθημερινά αλληλοεπιδρά με το παιδί, γνωρίζει τα αναπτυξιακά ορόσημα της συγκεκριμένης ηλικιακής περιόδου και είναι σε θέση να εντοπίσει τις αποκλίσεις εκείνες που θα κρούσουν το καμπανάκι για την ανάγκη αξιολόγησης – διάγνωσης και πρώιμης παρέμβασης.
