Στηθάγχη και στεφανιαία νόσος
Η στηθάγχη είναι μια κατάσταση που απασχολεί έναν μεγάλο αριθμό ανθρώπων στη σύγχρονη δυτική κοινωνία και είναι ο παροξυσμός θωρακικού πόνου που εντοπίζεται στην προκάρδια περιοχή και αποτελεί την κυριότερη κλινική εκδήλωση της στεφανιαίας νόσου. Ετυμολογικά προέρχεται από το ουσιαστικό στήθος και το ρήμα ἄγχω, το οποίο σημαίνει πίεση – πνίξιμο – σφίξιμο, άρα συσφιγκτικό άλγος – πόνος στον θώρακα, στο στήθος.
Χαρακτήρες Στηθάγχης
Συχνά περιγράφεται σαν σφίξιμο, κάψιμο, πίεση ή πνιγμονή ή γενικότερα σαν δυσφορία που εντοπίζεται πίσω από το στέρνο (οπισθοστερνικά). Ο ασθενής τυπικά φέρνει τη γροθιά του μπροστά από το στέρνο για να περιγράψει τον πόνο. Η ένταση του πόνου ποικίλει από ήπια έως κι έντονη. Μερικές φορές, η κύρια εστία του στηθαγχικού πόνου δεν είναι οπισθοστερνικά, αλλά μπορεί να εντοπίζεται σε άλλη περιοχή του θώρακα, στο επιγάστριο, στα άνω άκρα (ιδιαίτερα το αριστερό), στον τράχηλο ή στην κάτω γνάθο. Από τη συνηθισμένη του οπισθοστερνική θέση, ο στηθαγχικός πόνος μπορεί να ακτινοβολεί στην πλάτη ή σε μια ή περισσότερες από τις προαναφερθείσες περιοχές. Ο πόνος της στηθάγχης έχει διάρκεια λίγων λεπτών και υποχωρεί με την ανάπαυση και τη διακοπή της δραστηριότητας και με τη λήψη νιτρωδών φαρμάκων. Ο πόνος της στηθάγχης είναι δυνατόν να συνοδεύεται και από άλλα συμπτώματα και σημεία όπως δύσπνοια, εφίδρωση, ναυτία κι έμετο.
Παθοφυσιολογία
Ο πόνος της στηθάγχης είναι αποτέλεσμα ισχαιμίας του μυοκαρδίου, η οποία συμβαίνει όταν διαταράσσεται η ισορροπία ανάμεσα στις μεταβολικές απαιτήσεις του μυοκαρδίου ( ζήτηση ) και στην προσφορά οξυγόνου και θρεπτικών ουσιών από τις στεφανιαίες αρτηρίες. Αυτό μπορεί να συμβεί όταν μειώνεται η διάμετρος του αυλού των στεφανιαίων αρτηριών είτε εξαιτίας στένωσης (λόγω αθηροσκλήρωσης), είτε εξαιτίας σπασμού των αγγείων αυτών. Το φαινόμενο επιτείνεται όταν οι ανάγκες του μυοκαρδίου σε οξυγόνο είναι αυξημένες και ο αντισταθμιστικός μηχανισμός της καρδιάς (αγγειοδιαστολή των στεφανιαίων αρτηριών) δεν επαρκεί για να τις καλύψει. Για να συμβεί αυτό, η στένωση του στεφανιαίου αγγείου πρέπει να ξεπερνά το 70-80%. Τα αποτελέσματα της ισχαιμίας του μυοκαρδίου είναι συνήθως αναστρέψιμα, σε περίπτωση όμως παρατεταμένης ή/και απότομης ισχαιμίας μπορεί να προκληθούν μη αναστρέψιμες βλάβες και νέκρωση (οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου).
Τι είναι η στεφανιαία νόσος;
Οι στεφανιαίες αρτηρίες είναι οι αρτηρίες που αιματώνουν τον καρδιακό μυ και τον τροφοδοτούν με τα απαραίτητα συστατικά για τη λειτουργία του. Ο όρος «στεφανιαία νόσος» χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη στένωση αυτών των αρτηριών, η οποία προκαλείται από τη συσσώρευση αθηρωματικού υλικού στον αυλό τους. Εξαιτίας της στενώσεως, ο καρδιακός μυς δεν τροφοδοτείται επαρκώς με αίμα –ιδιαίτερα σε καταστάσεις που αυτός έχει αυξημένες ανάγκες- και έτσι προκαλείται η «μυοκαρδιακή ισχαιμία».
Πώς δημιουργείται η στεφανιαία νόσος;
Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων η στεφανιαία νόσος δημιουργείται από την προοδευτική συσσώρευση αθηρωματικού υλικού το οποίο μικραίνει τον αυλό των αρτηριών και προκαλεί ισχαιμία του μυοκαρδίου. Το αθηρωματικό υλικό είναι ένα μαλακό, λιπώδες υλικό το οποίο δημιουργείται στην έσω επιφάνεια των αρτηριών από την αλληλεπίδραση με τα στοιχεία του αίματος (κύτταρα και παράγοντες πήξης) και τα λίπη που μεταφέρονται με το αίμα. Η αθηρωματική πλάκα με την πάροδο των ετών «σκληραίνει» από την εναπόθεση ασβεστίου. Οι παράγοντες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της Στεφανιαίας Νόσου είναι το κάπνισμα, η Αρτηριακή Υπέρταση, ο Σακχαρώδης Διαβήτης, η Δυσλιπιδαιμία, η παχυσαρκία, το άγχος, η καθιστική ζωή, το περιβάλλον που διαβιούμε καθώς και η κληρονομικότητα.
Στις εκδηλώσεις της στεφανιαίας νόσου περιλαμβάνονται:
- Ασυμπτωματική περίοδος.Η διαδικασία της αθηροσκλήρωσης δεν προκαλεί συμπτώματα. Επίσης, σε ασθενείς που δεν έχουν σοβαρές στενώσεις των στεφανιαίων αρτηριών μπορεί να μην εμφανίζονται συμπτώματα, παρά την παρουσία αθηρωματικών αλλοιώσεων στα στεφανιαία αγγεία. Θα πρέπει ωστόσο να τονιστεί ότι σε αρκετούς ασθενείς και παρά την παρουσία σοβαρών στενώσεων στα στεφανιαία, δεν εμφανίζεται κανένα προειδοποιητικό σύμπτωμα (ιδίως σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη) και σε αυτούς η παρουσία της στεφανιαίας νόσου είναι ιδιαίτερα «ύπουλη» και επικίνδυνη ( σιωπηλή ισχαιμία ).
Ένας άλλος λόγος μη εμφάνισης προειδοποιητικών σημείων μπορεί να είναι το γεγονός πως πολλές φορές όταν ο αυλός ενός στεφανιαίου αγγείου αποφράσσεται σταδιακά, γειτονικά σε αυτό αγγεία τα οποία και τροφοδοτούν την ίδια ή παραπλήσιες περιοχές διατείνονται και αυξάνουν τη ροή τους, βοηθώντας έτσι στην αναπλήρωση του στενωμένου αγγείου και την κάλυψη των αναγκών της περιοχής εκείνης του καρδιακού μυ. Το δίκτυο αυτό των διατεταμένων αγγείων ονομάζεται τότε «παράπλευρη κυκλοφορία» και βοηθά στην προφύλαξη πολλών ασθενών από ενδεχόμενο έμφραγμα του μυοκαρδίου, παρακάμπτοντας στην ουσία την αποφραγμένη αρτηρία. Παράπλευρο δίκτυο μπορεί επίσης να αναπτυχθεί και μετά από ένα έμφραγμα, βοηθώντας στην αποκατάσταση της διαταραγμένης αιματικής ροής και επάγοντας την ανάνηψη της ίσχαιμης περιοχής.
- Η σταθερή στηθάγχη. Είναι η εμφάνιση του στηθαγχικού πόνου είτε κατά τη διάρκεια σωματικής δραστηριότητας είτε κατά τη διάρκεια έντονου συναισθηματικού, αλλά και μετά από έκθεση σε έντονο ψύχος ή μετά από ένα πλούσιο γεύμα ή σεξουαλική πράξη κ.ά. Ο πόνος διαρκεί μερικά λεπτά και υφίεται, ανακουφίζεται με τη διακοπή της δραστηριότητας, την ανάπαυση ή με φαρμακευτική αγωγή ( νιτρώδη υπογλώσσια). Η σταθερή στηθάγχη γενικά αποτελεί μία σχετικά καλοήθη κλινική κατάσταση και συνήθως προσφέρει τη δυνατότητα για την επιλογή και την εφαρμογή της κατάλληλης θεραπευτικής αγωγής.
- 3. Η ασταθής στηθάγχη. Είναι η εμφάνιση του στηθαγχικού πόνου σε συνθήκες ηρεμίας. Αποτελεί μια πιο επικίνδυνη μορφή στεφανιαίας νόσου, γι’ αυτό και έχει χαρακτηριστεί προεμφραγματική στηθάγχη. Είναι σαφές ότι μία τέτοια ασταθής κατάσταση πρέπει να αντιμετωπίζεται με εισαγωγή σε νοσοκομείο, ώστε με τη χορήγηση της κατάλληλης θεραπευτικής αγωγής να αποφευχθεί η ανεπιθύμητη εξέλιξη προς έμφραγμα του μυοκαρδίου. Τύπος Ασταθούς Στηθάγχης αποτελεί και η Στηθάγχη Prinzmetal, η οποία οφείλεται κυρίως σε σπασμό των στεφανιαίων αρτηριών, παρά σε αθηροσκλήρωση, αν και αθηροσκλήρωση μπορεί να συνυπάρχει. Συνήθως εμφανίζεται κατά την ηρεμία ή κατά τη διάρκεια του ύπνου.
4. Το οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου. Είναι η νέκρωση μιας περιοχής του καρδιακού μυ και εκδηλώνεται με τυπική στηθάγχη, η οποία όμως είναι παρατεταμένης διάρκειας, δεν σταματά με την ανάπαυση και διαρκεί περισσότερο από μισή ώρα. Επιβάλλεται η άμεση μεταφορά του ασθενούς σε νοσοκομείο, γιατί μόνο σε εξειδικευμένο χώρο και από εξειδικευμένο προσωπικό μπορεί να αντιμετωπιστεί με τη μεγαλύτερη δυνατή επιτυχία ένα τόσο σοβαρό ιατρικό πρόβλημα.
Ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος. Αποτελεί την πλέον δραματική εκδήλωση από όλο το κλινικό φάσμα της στεφανιαίας νόσου. Η στεφανιαία νόσος και οι επιπλοκές της ευθύνονται για το 80% περίπου των αιφνίδιων καρδιακών θανάτων. Το 50% περίπου των οφειλόμενων σε οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου θανάτων εκδηλώνονται ως αιφνίδιοι θάνατοι. Είναι επίσης τραγικό ότι στο 25% των περιπτώσεων ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος αποτελεί την πρώτη και δυστυχώς μοιραία εκδήλωση της στεφανιαίας νόσου.
Διαγνωστική προσέγγιση
Ηλεκτροκαρδιογράφημα ηρεμίας : Συνήθως είναι φυσιολογικό, εκτός αν ληφθεί κατά τη διάρκεια στηθαγχικής κρίσης.
Ηλεκτροκαρδιογράφημα με Δοκιμασία Κόπωσης : Λήψη ηλεκτροκαρδιογραφήματος κατά τη διάρκεια σωματικής άσκησης (εκλυτικό παράγοντα της στηθάγχης) πάνω σε κινούμενο τάπητα ή στατικό ποδήλατο.
Λειτουργικές δοκιμασίες Μυοκαρδιακής ισχαιμίας, όπως το Σπινθηρογράφημα Αιματώσεως Μυοκαρδίου ή Δυναμική Υπερηχοκαρδιογραφική Μελέτη ( STRESS ECHO ).
Στεφανιογραφία : Επεμβατική αλλά και μη ( Αξονική Στεφανιογραφία ) απεικονιστική μέθοδος με την οποία αποκαλύπτεται η ανατομία των στεφανιαίων αγγείων και η ακριβής θέση της στένωσης.
Είναι όλες οι περιπτώσεις θωρακικού πόνου Στηθάχγη?
Η στηθάγχη (πόνος λόγω ισχαιμίας) θα πρέπει να διαφοροδιαγιγνώσκεται από άλλες αιτίες θωρακικού πόνου, όπως πλευρίτιδα, περικαρδίτιδα, παθήσεις των αρθρώσεων, των μυών ή των χόνδρων του θώρακα, αλλά και επιγαστρικού πόνου, όπως οισοφαγίτιδα, γαστρίτιδα, πεπτικό έλκος καθώς και ψυχοσωματικά ενοχλήματα.
Αντιμετώπιση
Οι στόχοι κατά την αντιμετώπιση της στηθάγχης είναι η ανακούφιση από τα συμπτώματα, η επιβράδυνση της εξέλιξης της στεφανιαίας νόσου και η μείωση του κινδύνου ανάπτυξης εμφράγματος του μυοκαρδίου. Γενικά μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται είναι η διακοπή του καπνίσματος, ο διατήρηση των τιμών σακχάρου και χοληστερόλης σε φυσιολογικά επίπεδα, ο έλεγχος της αρτηριακής πίεσης και η απώλεια βάρους σε συνδυασμό με υγιεινή δίαιτα. Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της στηθάγχης είναι :
Νιτρώδη : Ανακουφίζουν από τον στηθαγχικό πόνο, συνήθως λαμβάνονται υπογλώσσια.
Β-Αναστολείς : Σημαντικά οφέλη στην ανακούφιση από τη συμπτωματολογία και τη μείωση της θνητότητας.
Ανταγωνιστές ασβεστίου : Αγγειοδιασταλτικά φάρμακα που αυξάνουν την αιμάτωση του μυοκαρδίου.
Στατίνες : Για τον έλεγχο τυχόν συνυπάρχουσας υπερχοληστερολαιμίας.
Ασπιρίνη : Μειώνει την πιθανότητα εμφράγματος του μυοκαρδίου.
Βιβλιογραφία
HCS Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία.
Wiktionary.
Wikipedia.
