Kωνσταντίνος Μ. Συριάνος Κλινικός Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, BSc Γεωπόνος Επιστήμης Τροφίμων & Διατροφής του Ανθρώπου, BSc
Oι γευστικοί κάλυκες στον άνθρωπο είναι πλήρως λειτουργικοί τη στιγμή της γέννησής του. Ήδη από τη δέκατη πέμπτη εβδομάδα της εγκυμοσύνης, έχουν αναπτυχθεί πλήρως στο έμβρυο οι γευστικοί και οσφρητικοί νευρώνες. Η έρευνα μάς επιβεβαιώνει ότι η προτίμηση στη γλυκιά γεύση και ταυτόχρονα η αποστροφή στην πικρή γεύση είναι ανθρώπινα εγγενή χαρακτηριστικά.
Πιο παλιά θεωρούνταν ότι η επιθυμία για γλυκό είναι ένας εξελικτικός μηχανισμός επιβίωσης που ενεργοποιείται τη στιγμή της πρώτης κατανάλωσης του μητρικού γάλακτος, που είναι πλούσιο στον δισακχαρίτη λακτόζη. Οι μελέτες όμως έδειξαν μια εγγενή αναγνώριση της γλυκιάς γεύσης στον άνθρωπο. Πιο συγκεκριμένα, έδωσαν σε νεογέννητα μωρά να δοκιμάσουν, πριν ακόμα θηλάσουν, τις βασικές γεύσεις του γλυκού, του αλμυρού, του ξινού και του πικρού. Παρατηρήθηκε η έκφραση της ευχαρίστησης όταν δοκίμασαν τη γλυκιά γεύση, η έκφραση της αποστροφής στο ξινό και στο πικρό, ενώ είχαν ουδέτερη έκφραση στη γεύση του αλμυρού.
Φάνηκε λοιπόν πως είναι «περασμένη» στο γονιδίωμά μας η αναγνώριση της γλυκιάς γεύσης, κάτι το οποίο μπορεί να συνδέεται με το αρχέγονο ένστικτο της επιβίωσης του ανθρώπου, μιας και η γλυκόζη είναι βασική πηγή ενέργειας. Από την άλλη η αποστροφή στην πικρή γεύση ομοίως μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι κωδικοποιημένη στο DNA μας, καθόσον τα δηλητήρια στη φύση είναι επίσης πικρά, άρα και εδώ επαληθεύεται ο εγγενής μηχανισμός επιβίωσης. Τέλος, η ουδέτερη έκφραση στην αλμυρή γεύση υποδηλώνει πως μαθαίνουμε να μας αρέσει το αλμυρό στην πορεία της ζωής μας καθώς ερχόμαστε σε επαφή με αυτό.
Τη σημερινή εποχή και δη στις δυτικές κοινωνίες, στις οποίες ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης έχει ελαχιστοποιήσει το κόστος της ζάχαρης, παρατηρείται υπερκατανάλωση αυτής ως και έξι φορές περισσότερο από την συνιστώμενη ποσότητα που θα έπρεπε να καταναλώνουμε σε ημερήσια βάση.
Η γλυκόζη άλλωστε είναι το βασικό καύσιμο που χρησιμοποιεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος για να λειτουργήσει και φαίνεται πως παρουσιάζει μια εξαρτησιογόνο σχέση με αυτή. Όσο δηλαδή μεγαλύτερες ποσότητες γλυκών καταναλώνουμε, τόσο περισσότερο παράγεται ένας νευροδιαβιβαστής, ονόματι ντοπαμίνη, ο οποίος προκαλεί ευφορία και οδηγεί τον οργανισμό να αποκτά όλο και περισσότερο ανοχή θέλοντας να παράγει όλο και περισσότερο, καταλήγοντας ουσιαστικά σε έναν φαύλο κύκλο.
Η υπερκατανάλωση όμως ζάχαρης και εν γένει πρόσθετων σακχάρων συνδέεται σήμερα με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης αρκετών παθήσεων όπως αυτό υπογραμμίζεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Ως πρόσθετα σάκχαρα θεωρούμε τη γλυκόζη, τη φρουκτόζη και τη σακχαρόζη που προστίθενται σε τρόφιμα και ποτά καθώς και τα φυσικά περιεχόμενα σάκχαρα στα σιρόπια, στο μέλι και στους χυμούς φρούτων. Ο όρος δεν ισχύει για τα σάκχαρα που απαντώνται φυσικά στα φρέσκα φρούτα, στα λαχανικά και στο γάλα. Η υπερβολική λοιπόν πρόσληψη σακχάρων σχετίζεται, μεταξύ άλλων, με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης
‣ υπερβάλλοντος βάρους και παχυσαρκίας. Η υπερκατανάλωση σακχάρων οδηγεί στην πρόσληψη παραπάνω κιλών, είτε άμεσα λόγω δημιουργίας θετικού ενεργειακού ισοζυγίου είτε έμμεσα λόγω διαταραχής της ανταπόκρισης του οργανισμού στην ορμόνη λεπτίνη που είναι υπεύθυνη για τη μείωση της όρεξης.
‣ καρκίνου. Όπως αναφέρθηκε η υπερβολική κατανάλωση ζάχαρης σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης παχυσαρκίας και διαβήτη, νόσοι οι οποίες αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου.
‣ καρδιαγγειακών παθήσεων. Μια δίαιτα πλούσια σε απλούς υδατάνθρακες σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων.
‣ σακχαρώδους διαβήτη τύπου ΙΙ. Είναι προφανής η θετική συσχέτιση της κατανάλωσης ζάχαρης με τον αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη, καθόσον οι υδατάνθρακες είναι το κύριο μακροθρεπτικό συστατικό, η κατανάλωση των οποίων επηρεάζει τη μεταβολική ομοιοστασία του σακχάρου στο αίμα.
‣ Κακή στοματική υγιεινή και ανάπτυξη τερηδόνας.
Όλα τα προηγούμενα συνηγορούν στην παραδοχή ότι η υπερβολική κατανάλωση ζάχαρης έχει αρνητικό αντίκτυπο στην υγεία μας.
Αρκεί όμως αυτό για να θεωρήσουμε τα γλυκά ως τον μεγαλύτερο εχθρό της υγείας ή με διαφορετικά λόγια δαιμονοποιώντας τη ζάχαρη μήπως δίνουμε το άλλοθι σε οτιδήποτε άλλο κακό συνοδεύει τη διατροφή μας;
Δεν είναι λίγες οι φορές που ο γράφων έχει ακούσει ιδίοις ωσίν την πρωινή παραγγελία αρκετών «ένα μέτριο εσπρέσο με ζαχαρίνη και μια τυρόπιτα..». Η παραγγελία αυτή από τη μια αποτυπώνει την άγνοια του κόσμου (αν όχι την υποκρισία) για το τι είναι τελικά υγιεινή διατροφή, από την άλλη επαληθεύει τους δραματικούς δείκτες υγείας στη χώρα μας.
Τις τελευταίες δεκαετίες άλλωστε καταγράφεται μια συνεχής απομάκρυνση από το πλέον αναγνωρισμένο υγιεινό διατροφικό πρότυπο, τη Μεσογειακή Διατροφή, ενώ ταυτόχρονα αυξάνονται οι δείκτες νοσηρότητας.
Σαφώς και η υπερκατανάλωση ζάχαρης και εν γένει γλυκών μόνο κινδύνους μπορεί να εγκυμονεί για την υγεία μας.
Αν όμως θέλουμε να προσεγγίσουμε ολιστικά το ζήτημα της διατροφής και το πώς αυτή μπορεί να συμβάλει στην υγεία μας, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας το σύνολο των «κακών» που κάνουμε και των «καλών» που δεν κάνουμε, σε ποσότητα και συχνότητα
Ο περιορισμός ας πούμε της κατανάλωσης ζάχαρης δεν δύναται από μόνος του να προασπίσει την υγεία μας όταν ταυτόχρονα υπερκαταναλώνουμε αλάτι, «κακά» λίπη δηλαδή κορεσμένα και trans λιπαρά οξέα, κόκκινο κρέας, καπνίζουμε και δεν αθλούμαστε. Στον αντίποδα, όταν ένας άνθρωπος τρέφεται Μεσογειακά, δηλαδή καταναλώνει σε εβδομαδιαία βάση όσπρια, μη επεξεργασμένα δημητριακά, κυρίως λευκό κρέας, φρούτα και λαχανικά καθημερινά, σαφώς και μπορεί να καταναλώσει κάποιο γλυκό μέσα στην εβδομάδα, στο πλαίσιο του μέτρου. Εν κατακλείδι λοιπόν, η επιθυμία μας για γλυκό είναι ένα φυσιολογικό εγγενές ανθρώπινο χαρακτηριστικό και δεν θα πρέπει να αφορίζεται ως πράξη όταν δεν συνοδεύεται από την υπερβολή. Ας μην διυλίζουμε τον κώνωπα ενώ καταπίνουμε την κάμηλο.
Τα cookies ανάλυσης μας επιτρέπουν να μετράμε την επισκεψιμότητα και τις πηγές της στην ιστοσελίδα/εφαρμογή μας, με σκοπό τη βελτίωση της απόδοσής της. Όλες οι πληροφορίες που συλλέγουν τα cookies αυτά είναι συγκεντρωτικές και ως εκ τούτου ανώνυμες.
Η ιστοσελίδα/εφαρμογή μας χρησιμοποιεί διαφημιστικά cookies των εταιρειών Google και Facebook. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν από αυτές τις εταιρείες για να δημιουργήσουν ένα προφίλ των ενδιαφερόντων σας, ώστε εμείς να μπορούμε να σας δείξουμε σχετικές διαφημίσεις σε άλλους διαδικτυακούς τόπους, να περιορίσουμε την προβολή διαφημίσεων που δεν ταιριάζουν με τα ενδιαφέροντα σας ή να μετρούμε την αποτελεσματικότητα μιας διαφημιστικής καμπάνιας. Δεν αποθηκεύουν προσωπικά δεδομένα άμεσα, αλλά βασίζονται στη μοναδική αναγνώριση του browser σας και της συσκευής με την οποία συνδέεστε στο διαδίκτυο. Εάν δεν επιτρέψετε αυτά τα cookies, οι διαφημίσεις που θα βλέπετε θα είναι λιγότερο στοχευμένες.
Πρόκειται για cookies αναγκαία για τη λειτουργία της ιστοσελίδας/εφαρμογής και δεν μπορούν να απενεργοποιηθούν. Συνήθως αφορούν σε δικές σας επιλογές, όπως ο ορισμός των προτιμήσεων απορρήτου σας, η εγγραφή σας στον διαδικτυακό τόπο ή η συμπλήρωση εντύπων. Μπορείτε να ρυθμίσετε τον φυλλομετρητή (browser) σας ώστε να μπλοκάρει τα cookies ή να σας ειδοποιεί σχετικά με αυτά, όμως τότε, ορισμένα τμήματα της ιστοσελίδας/εφαρμογής ίσως να μη λειτουργούν. Αυτά τα cookies δεν αποθηκεύουν πληροφορίες που σας ταυτοποιούν.