ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ
ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ
Τίνα Ι. Γιάκα
M.Ed., BSc
Ψυχολόγος
Η συναισθηματική νοημοσύνη (EQ) αναφέρεται στην ικανότητα αντίληψης, ελέγχου και αξιολόγησης των συναισθημάτων. Είναι ένα σύνολο δεξιοτήτων που μας βοηθούν να αναγνωρίζουμε και να κατανοούμε τα δικά μας αλλά και τα συναισθήματα των άλλων, όπως επίσης και να χειριζόμαστε αποτελεσματικά τόσο τα συναισθήματά μας όσο και τις διαπροσωπικές μας σχέσεις.
Η ικανότητα έκφρασης και ελέγχου των συναισθημάτων μας είναι τόσο απαραίτητη όσο και η ικανότητα κατανόησης, ερμηνείας και απόκρισης των συναισθημάτων των άλλων. Ας φανταστούμε έναν κόσμο στον οποίο δεν θα μπορούσαμε να καταλάβουμε πότε ένας φίλος μας ένιωθε λυπημένος ή πότε ένας συνάδελφός μας ήταν θυμωμένος. Οι ψυχολόγοι αναφέρονται σε αυτήν την ικανότητα ως συναισθηματική νοημοσύνη και ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι μπορεί να είναι πιο σημαντική νοημοσύνη από το IQ στη συνολική επιτυχία της ζωής μας, την προσωπική και την επαγγελματική, την διαπαιδαγώγηση των παιδιών, τις σχέσεις, τις επιχειρήσεις, την υγεία και σε πολλά ακόμη.
Οι έρευνες έδειξαν τέσσερα διαφορετικά επίπεδα συναισθηματικής νοημοσύνης, συμπεριλαμβανομένης της συναισθηματικής αντίληψης, της ικανότητας λογικής χρήσης συναισθημάτων, της ικανότητας κατανόησης συναισθημάτων και της ικανότητας διαχείρισης συναισθημάτων.
- Αντίληψη συναισθημάτων: αφορά στην ικανότητα να εντοπίζει κανείς και να αποκωδικοποιεί συναισθήματα που αντιλαμβάνεται σε πρόσωπα, εικόνες, φωνές και άλλα στοιχεία (γλώσσα του σώματος και οι εκφράσεις του προσώπου) όπως και το να αναγνωρίζει τα δικά του συναισθήματα.
- Λογική χρήση των συναισθημάτων (αιτιολογία): είναι η ικανότητα να συνδυάζει κανείς διάφορες γνωστικές ικανότητες π.χ. λογική σκέψη, επίλυση προβλημάτων κτλ. με τα συναισθήματα. Η επιτυχία στις κοινωνικές σχέσεις μπορεί να επιτευχθεί με τη χρήση της συναισθηματικής νοημοσύνης, η οποία βοηθά στην ανίχνευση της συναισθηματικής κατάστασης των άλλων, στην προσαρμογή, στην οπτική των άλλων, στην ενίσχυση της επικοινωνίας και στη ρύθμιση της συμπεριφοράς.
- Κατανόηση των συναισθημάτων: τα συναισθήματα που αντιλαμβανόμαστε μπορούν να έχουν μια μεγάλη ποικιλία νοημάτων. Εάν κάποιος για παράδειγμα εκφράζει θυμωμένα συναισθήματα, ο παρατηρητής πρέπει να ερμηνεύσει την αιτία του θυμού του ατόμου και τι θα μπορούσε να σημαίνει. Για παράδειγμα, εάν το αφεντικό μας ενεργεί θυμωμένος, αυτό μπορεί να σημαίνει ότι είναι δυσαρεστημένος με τη δουλειά μας.
- Διαχείριση συναισθημάτων: η ικανότητα αποτελεσματικής διαχείρισης συναισθημάτων είναι ένα κρίσιμο μέρος της συναισθηματικής νοημοσύνης και του υψηλότερου επιπέδου. Ο συναισθηματικά ευφυής άνθρωπος μπορεί να καταπιαστεί ακόμα και με αρνητικά συναισθήματα και να καταφέρει να τα χρησιμοποιήσει με έναν τρόπο που εξυπηρετεί την επίτευξη των στόχων του. Αποδέχεται όλα του τα συναισθήματα και όλα τα θεωρεί χρήσιμα καθώς δεν υπάρχουν “καλά” ή “κακά” συναισθήματα.
Η συναισθηματική νοημοσύνη μαθαίνεται και μπορεί να χρησιμοποιηθεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους στην καθημερινή μας ζωή αρκεί να την εξασκήσουμε. Μια μελέτη που ερεύνησε τη σχέση μεταξύ της συναισθηματικής νοημοσύνης και της διαδικασίας του στρες έδειξε ότι οι άνθρωποι με υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη ήταν λιγότερο πιθανό να επηρεάζονται αρνητικά από την παρουσία ψυχοπιεστικών παραγόντων.
- Ικανότητα αποδοχής κριτικής και ευθύνης
- Να προχωράμε μετά από ένα λάθος
- Να λέμε όχι όταν χρειάζεται
- Να μοιραζόμαστε τα συναισθήματά μας με άλλους
- Να λύνουμε προβλήματα με τρόπους που λειτουργούν για όλους
- Ενσυναίσθηση για άλλους ανθρώπους
- Δεξιότητες ενεργητικής ακρόασης
- Επίγνωση των πράξεων μας
- Κίνητρα, αφοσίωση και επικέντρωση στους στόχους
- Να μην κρίνουμε τους άλλους
Τι μπορούμε να κάνουμε για να ενισχύσουμε τη δική μας κοινωνική και συναισθηματική νοημοσύνη ώστε να ζήσουμε μια πιο χαρούμενη και ικανοποιητική ζωή;
Ακρόαση
Αν θέλουμε να καταλάβουμε τι νιώθουν οι άλλοι, το πρώτο βήμα είναι να δώσουμε προσοχή. Αφιερώνουμε χρόνο να ακούσουμε τι προσπαθούν να μας πουν οι άνθρωποι, λεκτικά και μη λεκτικά. Η γλώσσα του σώματος παίζει σημαντικό ρόλο. Όταν αισθανόμαστε ότι κάποιος αισθάνεται με έναν συγκεκριμένο τρόπο, ας σκεφτούμε τους διαφορετικούς παράγοντες που μπορεί να συμβάλουν σε αυτό το συναίσθημα (εξωτερικά ερεθίσματα για παράδειγμα).
Ενσυναίσθηση
Η αντίληψη συναισθημάτων είναι κρίσιμη, αλλά πρέπει επίσης να είμαστε σε θέση να βάλουμε τον εαυτό μας στα παπούτσια κάποιου άλλου για να κατανοήσουμε πραγματικά την άποψή του. Φανταζόμαστε δηλαδή πώς θα αισθανόμασταν ή πώς θα σκεφτόμασταν στην κατάστασή του. Ωστόσο, η ενσυναίσθηση αποτελεί μια βασική ικανότητα ατόμων που είναι ανεκτικοί και ανοικτοί στη διαφορετικότητα.
Καθρέπτισμα
Η ικανότητα συλλογισμού με συναισθήματα είναι ένα σημαντικό μέρος της συναισθηματικής νοημοσύνης. Πώς τα δικά μας συναισθήματα επηρεάζουν τις αποφάσεις και τις συμπεριφορές μας; Όταν σκεφτόμαστε πώς αντιδρούν οι άλλοι, αξιολογούμε τον ρόλο που παίζουν τα συναισθήματά τους. Γιατί αυτό το άτομο αισθάνεται έτσι; Υπάρχουν αόρατοι παράγοντες που μπορεί να συμβάλουν σε αυτά τα συναισθήματα; Πώς διαφέρουν τα συναισθήματά μας από αυτά;
“Ο καθένας μπορεί να θυμώσει. Είναι πολύ εύκολο. Αυτό που δεν είναι και τόσο εύκολο είναι το να θυμώσει με το σωστό άτομο, τη σωστή στιγμή, για τη σωστή αιτία και στο σωστό βαθμό.”
–Αριστοτέλης-
