6 πράγματα που πρέπει να γνωρίζουμε για τη βιταμίνη D

6 πράγματα που πρέπει να γνωρίζουμε για τη βιταμίνη D

Θέμις Τεντολούρη

Φαρμακοποιός

1.Τι είναι η βιταμίνη D

Η βιταμίνη D γνωστή και ως “βιταμίνη του ηλίου “ είναι μια ομάδα λιποδιαλυτών (σεκο)στεροειδών που είναι απαραίτητα για την εντερική απορρόφηση μετάλλων όπως το ασβέστιο , το μαγνήσιο και ο φώσφορος, καθώς και για πολλές άλλες βιολογικές λειτουργίες.

Στους ανθρώπους, οι πιο σημαντικές ενώσεις αυτής της ομάδας είναι η βιταμίνη D3 (γνωστή και ως χοληκαλσιφερόλη) και η βιταμίνη D2 (γνωστή ως εργοκαλσιφερόλη) – η οποία ωστόσο θα πρέπει να μεταλλαχθεί σε καλσιτριόλη (τη μορφή δραστικής ορμόνης).Η κύρια φυσική πηγή βιταμίνης D αποτελείται από την ενδογενή παραγωγή χοληκαλσιφερόλης (βιταμίνη D3) στο δέρμα , ξεκινώντας από τη χοληστερόλη , μέσω μιας χημικής αντίδρασης που εξαρτάται από την έκθεση στο ηλιακό φως (ιδίως από την ακτινοβολία UVB).

2.Ποια η σχέση της με τη διατροφή μας

Η χοληκαλσιφερόλη και η εργοκαλσιφερόλη μπορούν να ληφθούν με τη διατροφή και τα συμπληρώματα , αλλά μόνο λίγες τροφές μπορούν να θεωρηθούν καλές πηγές βιταμίνης D. Οι διατροφικές συστάσεις για τη βιταμίνη D έχουν μεγάλο περιθώριο ασφάλειας και γενικά δεν λαμβάνουν υπόψη την έκθεση στον ήλιο, βασιζόμενες αποκλειστικά στη διατροφική πρόσληψή της. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι λόγω της μεταβλητότητας που συνδέεται με τα διαφορετικά γεωγραφικά πλάτη (ώρες φωτός και σκότους που παρατηρούνται στις σκανδιναβικές χώρες) η πρόσληψη των ακτίνων UVB στον πληθυσμό είναι μάλλον μεταβλητή. Οι πιο πλούσιες τροφές σε βιταμίνη D είναι: το συκώτι, το ιχθυέλαιο , θαλάσσια ψάρια ( όπως ρέγγα , σολομός , σαρδέλα ) και κρόκος αυγού ενώ μικρότερες ποσότητες υπάρχουν στα μανιτάρια.

Υπάρχουν λίγες πληροφορίες για την επίδραση της διατήρησης των τροφίμων (δράση οξυγόνου, φωτός, pH κ.λπ.) στην περιεκτικότητα σε βιταμίνη D, ωστόσο είναι βέβαιο ότι η παροχή αυτού του θρεπτικού συστατικού μειώνεται με το μαγείρεμα .Υπολογίζεται ότι τα βραστά, τηγανητά και ψητά τρόφιμα διατηρούσαν περίπου το 69-89% της αρχικής βιταμίνης D.

3.Τι σημαίνει ανεπάρκεια βιταμίνης D

Μια πραγματική ανεπάρκεια αυτής της βιταμίνης μπορεί να εκτιμηθεί με εξετάσεις αίματος και να επιβεβαιωθεί από χαμηλές συγκεντρώσεις. Μια δίαιτα με έλλειψη βιταμίνης D σε συνδυασμό με ανεπαρκή έκθεση στον ήλιο προκαλεί οστεομαλακία (κάμψη της σπονδυλικής στήλης , μυϊκή αδυναμία και αυξημένο κίνδυνο καταγμάτων) στους ενήλικες και ραχίτιδα στα παιδιά (μειωμένη ανάπτυξη, μακριά, μαλακά και αδύναμα οστά). Στον δυτικό κόσμο, αυτές οι συνθήκες είναι πολύ σπάνιες σήμερα ενώ μια μικρή έλλειψή της μπορεί να οδηγήσει σε βλάβη του σκελετού καθώς και των οστών.

4.Σημάδια και συμπτώματα περίσσειας βιταμίνης D

Η υπερβιταμίνωση (υπερβολική βιταμίνη D) προκαλεί αυξημένη εντερική απορρόφηση και επαναρρόφηση στα οστά του ασβεστίου, με επακόλουθη υπερασβεστιαιμία, η οποία αναγνωρίζεται εύκολα από την αύξηση της ούρησης και της δίψας . Αν δεν αντιμετωπιστεί, η υπερασβεστιαιμία οδηγεί σε υπερβολικές εναποθέσεις ασβεστίου σε μαλακούς ιστούς και όργανα όπως τα νεφρά, το συκώτι και η καρδιά , προκαλώντας πόνο και βλάβες οργάνων.

5.Γιατί είναι σημαντική η Κ2;

Σύμφωνα με μελέτες που έχουν εξετάσει τη σχέση της βιταμίνης Κ με τα οστά, έχει παρατηρηθεί ότι κυρίως σε γυναίκες η συμπληρωματική χορήγηση βιταμίνης Κ σε συνδυασμό με βιταμίνη D3 βελτίωσε την οστική πυκνότητά τους. Όπως φαίνεται η χαμηλή συγκέντρωση βιταμίνης Κ στον οργανισμό σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο κατάγματος σε διαφορετικές ηλικιακές ομάδες ενώ η συμπληρωματική χορήγηση με τη βιταμίνη D3 μειώνει τον κίνδυνο αυτό. Συνεπώς, φαίνεται ότι πέρα από τις πιο γνωστές δράσεις του ασβεστίου και της βιταμίνης D3 στη βελτίωση της οστικής μάζας, η συμπληρωματική χορήγηση με  βιταμίνη Κ κρίνεται εξίσου σημαντική.

Ταυτόχρονα έχει παρατηρηθεί ότι η βιταμίνη Κ διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην καρδιαγγειακή υγεία. Πιο συγκεκριμένα, μειώνει την ασβεστοποίηση των αγγείων, ενεργοποιώντας μια πρωτεΐνη που αναστέλλει την εναπόθεση ασβεστίου στις αρτηρίες. Αυτό έχεις ως επακόλουθο τη συσσώρευση ασβεστίου που οδηγεί σε μείωση της ελαστικότητας των αγγείων (αύξηση του κινδύνου για στεφανιαία νόσο). Σε μελέτη παρέμβασης, παρατηρήθηκε ότι σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες μετά από 3 χρόνια συμπληρωματικής χορήγησης βιταμίνης Κ2 βελτιώθηκε η αρτηριακή δυσκαμψία και η ελαστικότητα της καρωτίδας.

6.Βιταμίνη D και αυτοάνοσα νοσήματα

Έχει αποδειχθεί ότι η ανεπάρκεια της βιταμίνης D επιφέρει σημαντικές επιπτώσεις στην επικράτηση των αυτοάνοσων. Σημαντικές συσχετίσεις έχουν παρουσιαστεί για τη σκλήρυνση κατά πλάκας, τη θυρεοειδίτιδα Hashimoto, την ψωρίαση, την κοιλιοκάκη, τη νόσο Crohn, τη ρευματοειδή αρθρίτιδα και τον σακχαρώδη διαβήτη. Όχι μόνο η επίπτωση, αλλά και οι εξάρσεις των αυτοάνοσων εντείνονται όταν τα επίπεδα της βιταμίνης D στο αίμα είναι χαμηλά. Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι η βιταμίνη D3 αποκαθιστά την ομαλή λειτουργία του υποδραστήριου και του υπερδραστήριου ανοσοποιητικού συστήματος.