«Ομίχλη» εγκεφάλου και COVID-19

«Ομίχλη» εγκεφάλου και COVID-19

Θεόδωρος Μ. Μαυρίδης

MD Neurologist, MSc, PhD(c)

Scientific Associate at 1st Neurology Department, Eginition Hospital

Medical School, National & Kapodistrian University of Athens

Σύγχυση, αδυναμία συγκέντρωσης, αφηρημάδα, έλλειψη διαύγειας, αίσθημα ψυχικής κόπωσης και αργής αντιληπτικής αντίδρασης. Τι είναι αυτή η «εγκεφαλική ομίχλη» που αναφέρουν όλο και περισσότεροι ασθενείς που νόσησαν με COVID-19 ακόμη και μήνες μετά και πώς αντιμετωπίζεται;

Η νόσος Coronavirus 2019 (COVID-19), που οφείλεται στον ιό SARS-CoV-2, πρωτοεμφανίστηκε με τη μορφή τοπικής επιδημίας τον Δεκέμβριο του 2019 στην πόλη Wuhan της Κίνας. Η ραγδαία πανδημική επέκτασή της παρέλυσε την υφήλιο τα τελευταία δύο έτη καθώς έως την 1η Οκτωβρίου του 2021 περισσότερα από 235.000.000 επιβεβαιωμένα κρούσματα έχουν καταγραφεί σε όλο τον κόσμο. Με βάση τα πρώτα καταγεγραμμένα περιστατικά, η νόσος περιεγράφηκε ως μία νεοεμφανισθείσα άτυπη πνευμονία, πλέον όμως έχει αναγνωριστεί ως μία πολυσυστηματική νόσος με ευρύ φάσμα εκδηλώσεων.

Αν και η βασική και αρχικά γνωστή λοίμωξη από SARS-CoV-2 είναι κατά βάση λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος, είναι πλέον γνωστό ότι προκαλεί βλάβες και συμπτώματα σχεδόν σε όλα τα συστήματα, μεταξύ αυτών και στον εγκέφαλο.

Ένα από τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της COVID-19 λοίμωξης είναι η διαταραχή της όσφρησης (ανοσμία) και γεύσης (αγευσία). Αν και αυτά θεωρούνται συμπτώματα του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος, στην πραγματικότητα πρόκειται για εκδήλωση βλαβών από τη διείσδυση του ιού στο νευρικό σύστημα (νευροτροπισμός) και μάλιστα στον οσφρητικό βλεννογόνο και στα οσφρητικά κύτταρα του οσφρητικού βολβού που αποτελεί μέρος του νευρικού συστήματος.

Πέρα λοιπόν από τα συμπτώματα και τις επιπλοκές που μπορούν να εμφανιστούν από την ενεργό COVID-19 λοίμωξη (κατά τη διάρκεια της ενεργού νόσησης) και οι οποίες μπορεί να κυμαίνονται από παρατεταμένη υποξυγοναιμία μέχρι σύνδρομο αναπνευστικής δυσχέρειας, εγκεφαλικά επεισόδια, εγκεφαλίτιδα και πολλά άλλα, υπάρχουν συμπτώματα που ταλαιπωρούν τους ασθενείς καιρό μετά την αρχική λοίμωξη και συχνά διαλάθουν προσοχής.

Τα νευρολογικά και ψυχιατρικά συμπτώματα που εμφανίζονται λόγω λοίμωξης από SARS-CoV-2 εντάσσονται στις εκδηλώσεις «neuro-COVID», με συχνά ύπουλη έναρξη και πιθανότατα μακροχρόνια πορεία.

Συμπτώματα, όπως κεφαλαλγία, έντονη κόπωση, αϋπνία, διαταραχή στη συγκέντρωση και την προσοχή, προβλήματα μνήμης και προσανατολισμού είναι πιο συχνά από ότι φανταζόμαστε και αρκετές φορές ακόμα και οι ασθενείς δεν τους δίνουν τη δέουσα σημασία.

Τι είναι όμως η λεγόμενη  «ομίχλη του εγκεφάλου» ή Brain Fog;

Ας ξεκινήσουμε προσπαθώντας να κατανοήσουμε τον όρο Brain Fog. Η «εγκεφαλική ομίχλη» ή brain fog δεν είναι ακριβώς ιατρικός ή επιστημονικός όρος. Χρησιμοποιείται κυρίως για να περιγράψει συμπτώματα όπως διαταραχής της σκέψης και της νοητικής λειτουργίας.

Όλοι έχουμε βιώσει παρόμοια συμπτώματα κατά καιρούς, συνήθως κατά τη διάρκεια μιας γριππώδους συνδρομής ή ακόμα και από τη λήψη υπναγωγών ή κατασταλτικών φαρμάκων. Ακόμα και σε περιόδους έντονης κόπωσης (σωματικής ή μη) μπορεί να νιώσουμε ότι δεν σκεφτόμαστε «καθαρά» και οι «νοητικές αντιδράσεις» μας είναι αρκετά αργές.

Τι συμβαίνει όμως αν τα συμπτώματα αυτά διαρκούν περισσότερο από την περίοδο της λοίμωξης;

Η επίπτωση των εκδηλώσεων neuro-COVID ποικίλει στις επιμέρους μελέτες, από 4,1% έως 57,4% ενώ τα ποσοστά είναι ακόμα μεγαλύτερα σε ασθενείς με σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας, φτάνοντας το 84%. Τα προκαλούμενα νευρολογικά συμπτώματα και συγκεκριμένα οι διαταραχές μνήμης και συγκέντρωσης συχνά υποεκτιμώνται καθώς εντοπίζονται ακόμα και σε νεότερους ασθενείς με ήπιας μορφής λοίμωξη από COVID-19, που χωρίς την κατάλληλη νευρολογική εξέταση μπορεί να μην ανιχνευθούν.

Ακόμα και ήπιες αρχικές εκδηλώσεις, όπως η υποσμία, μπορεί να συνδέονται με μακροχρόνιες διαταραχές της λειτουργίας του νευρικού συστήματος. Σε μελέτη 3μηνης παρακολούθησης ασθενών στη φάση αποκατάστασης μετά από λοίμωξη με COVID-19, διαπιστώθηκαν μικροδομικές μεταβολές στον ενδορρινικό φλοιό, άμεσα σχετιζόμενες με παρουσία υποσμίας. Παράλληλα, καταταγράφηκαν διαταραχές μνήμης που συσχετίστηκαν με στοιχεία αναδιαμόρφωσης του φλοιού του ιππόκαμπου (μέρος του εγκεφάλου που σχετίζεται με τη μνήμη).

Ποια είναι τα συνηθέστερα συμπτώματα του brain fog;

Αν εντοπίσετε κάποια από τα παρακάτω συμπτώματα, είναι σημαντικό να επισκεφτείτε ειδικό Νευρολόγο ή τον προσωπικό σας ιατρό και να τα μοιραστείτε μαζί του. Τα συνηθέστερα από αυτά είναι:

• Κεφαλαλγία
• Διαταραχή συγκέντρωσης και προσοχής
• Διαταραχή μνήμης
• Διαταραχή προσανατολισμού
• Δυσκολία στον ύπνο (αϋπνία)

καθώς και άλλα νευρολογικά συμπτώματα (όπως αδυναμία, προβλήματα κινητικότητας, μούδιασμα, μυρμήγκιασμα, απώλεια όσφρησης ή γεύσης), αλλά και προβλήματα όπως δύσπνοια, αίσθημα παλμών και μη φυσιολογική ούρηση ή αφόδευση.

Υπάρχει τρόπος να αντιμετωπίσετε την «ομίχλη» εγκεφάλου;

Πρέπει να σημειωθεί ότι δεν υπάρχουν ακόμη αρκετές μελέτες συγκεκριμένα για το brain fog, αλλά παρακάτω θα βρείτε μέτρα και δραστηριότητες που είναι γνωστό ότι βοηθάνε στη βελτίωση των νοητικών λειτουργιών.

• Μεσογειακή Διατροφή. Σύμφωνα με έρευνες η ισορροπημένη διατροφή που περιλαμβάνει φρούτα, λαχανικά, όσπρια, δημητριακά ολικής άλεσης και ελαιόλαδο, βοηθάει στη μνήμη και γενικότερα στην καλή υγεία και λειτουργία του εγκεφάλου.
• Αποφύγετε βλαβερές συνήθειες. Η καθημερινή καταπόνηση του μυαλού μπορεί να είναι αναπόφευκτη, όμως συνήθειες όπως το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών καθυστερούν την επούλωση του εγκεφάλου και μπορεί να επιταχύνουν την εκφύλισή του.
• Αερόβια Άσκηση. Ακόμη κι αν δεν θεωρείτε τον εαυτό σας αθλητικό τύπο ή έχετε χρόνια να γυμναστείτε, ποτέ δεν είναι αργά. Ακόμη κι αν αυτό σημαίνει να ξεκινήσετε με μερικά λεπτά περπάτημα την ημέρα τα οποία θα αυξάνετε σταδιακά. Παρ’ ότι δεν υπάρχει «ενδεδειγμένη δοσολογία» θεωρείται πως ακόμη και 30 λεπτά την ημέρα 5 φορές την εβδομάδα αρκούν.
• Ξεκούραση και σωστό ωράριο ύπνου. Ο ύπνος είναι μια απαραίτητη διαδικασία ξεκούρασης και επούλωσης όλου του σώματος και δη του εγκεφάλου, κατά τη διάρκεια της οποίας διενεργείται η εγχάραξη νέων μνημών. Τα άστατα ωράρια, οι λίγες ώρες ύπνου και ο διαλειμματικός ύπνος το βράδυ θεωρούνται επιζήμια για την υγεία του εγκεφάλου σας.
• Συμμετοχή σε κοινωνικές δραστηριότητες. Ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον. Η απομόνωση, το στρες, η ακινησία και η καταστολή σε συνδυασμό με τη σωματική καταπόνηση μετά από μια λοίμωξη, είναι παράγοντες που εντείνουν τη γνωστική εξασθένηση. Η ευχάριστη διάδραση και κοινωνικοποίηση, δεν μας φτιάχνει μόνο τη διάθεση, αλλά σύμφωνα με έρευνες βοηθάει ταυτόχρονα στη συγκέντρωση και την ενίσχυση της μνήμης.