Δυσανεξία στη γλουτένη

ΔΥΣΑΝΕΞΙΑ ΣΤΗ ΓΛΟΥΤΕΝΗ

Παπαδάκη Λεμονιά

MD, MSC Παθολόγος

Η δυσανεξία στη γλουτένη είναι ένας γενικός όρος που ενσωματώνει τρεις κύριους τύπους διαταραχών που σχετίζονται με τη γλουτένη:

1. Αυτοάνοση κοιλιοκάκη (CD),
2. Αλλεργία στο σιτάρι και
3. Ευαισθησία- δυσανεξία στη γλουτένη (Non Celiac Gluten Sensitivity NCGS)

Αν και αυτές οι διαταραχές έχουν παρόμοια συμπτώματα, που περιλαμβάνουν φούσκωμα, (μετεωρισμὀ), κοιλιακό άλγος, έμετο, διάρροια, κόπωση, πονοκέφαλο και άγχος, έχουν επίσης και βασικές διαφορές στην παθογένεια που τις ξεχωρίζει.

Τι είναι η γλουτένη;

Η γλουτένη είναι ένα μίγμα πρωτεϊνών που υπάρχουν στους σπόρους των δημητριακών, όπως το σιτάρι, η σίκαλη, το κριθάρι και η βρώμη.

Είναι μια πρωτεϊνικής φύσης κολλώδης ύλη του ενδοσπερμίου των δημητριακών, αποτελείται από τις πρωτεΐνες γλοιαδίνη και γλουτελίνη.

Η κοιλιοκάκη είναι μια αυτοάνοση εντεροπάθεια που προκαλείται από γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες, με εκτιμώμενο παγκόσμιο επιπολασμό περίπου 1%.

Η αλλεργία στο σιτάρι, βασίζεται συχνότερα στην ευαισθητοποίηση στα αλλεργιογόνα  της πρωτεΐνης του σίτου, εμφανίζεται μέσα σε λίγες ώρες και δεν προκαλεί μόνιμη βλάβη στο γαστρεντερικό ή σε άλλα όργανα.

Όταν όμως για τα συμπτώματα δεν ευθύνεται η αυτοἀνοση κοιλιοκάκη ούτε η αλλεργία στο σιτάρι, μιλάμε για μια κατάσταση ευαισθησίας- δυσανεξίας που ονομάζεται Non Celiac Gluten Sensitivity (NCGS).

Περιγράφεται στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη εντερικών και έξω-εντερικών συμπτωμάτων μετά τη βρώση γλουτένης. Διαγιγνώσκεται συχνότερα σε ενήλικες παρά σε παιδιά. Στις περισσότερες περιπτώσεις, το NCGS εμφανίζεται λίγες ώρες μετά την πέψη.

Ομοίως με τους ασθενείς με CD, οι ασθενείς με NCGS υποφέρουν από διατροφικές ελλείψεις, συνυπάρχουσα αυτοανοσία και μειωμένη οστική πυκνότητα σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό. Περίπου το 10% του γενικού πληθυσμού  παγκοσμίως, εκτιμάται ότι έχει ευαισθησία στη γλουτένη(NCGS).

Η ευαισθησία στη γλουτένη φαίνεται να είναι πραγματικό ιατρικό πρόβλημα.    

Ο αριθμός των ατόμων που διαγιγνώσκονται με δυσανεξία στη γλουτένη αυξάνεται. Επομένως, υπάρχει ανάγκη για πιο αποτελεσματικές και νέες προσεγγίσεις για τη θεραπεία αυτής της διαταραχής.

Οι διαταραχές που σχετίζονται με τη γλουτένη συχνά μιμούνται το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBS) λόγω των παρόμοιων συμπτωμάτων όπως κοιλιακό άλγος, φούσκωμα, ανωμαλίες στη συνήθεια του εντέρου (είτε διάρροια είτε δυσκοιλιότητα). Πράγματι και τα δύο μπορούν να συνυπάρχουν ανεξάρτητα, χωρίς να μοιράζονται απαραίτητα μια κοινή παθοφυσιολογική βάση. Ορισμένες μελέτες υποδεικνύουν ότι ένα μικρό ποσοστό ασθενών με IBS έχουν δυσανεξία στη γλουτένη.

Το μικροβίωμα μπορεί επίσης να παίζει ρόλο στην παθογένεση του NCGS.

Η σύνθεση της μικροχλωρίδας του εντέρου και το μεταβολικό προφίλ, μπορούν να επηρεάσουν την απώλεια της ανοχής στη γλουτένη και την επακόλουθη εμφάνιση δυσανεξίας σε γενετικά ευαίσθητα άτομα. Το κλειδί για την αντιμετώπιση θα μπορούσε να βρίσκεται στο μικροβίωμα του εντέρου και η ανάπτυξη βιοδεικτών στο μέλλον μπορεί να βοηθήσει στην περαιτέρω οριοθέτηση του NCGS και του IBS.

            Αν έχετε παρατηρήσει ότι αντιδράτε άσχημα στη γλουτένη, με συμπτώματα όπως διάρροια, στομαχικές διαταραχές, κοιλιακό άλγος και φούσκωμα.

Αν νομίζετε ότι μπορεί να έχετε κοιλιοκάκη, το μεγαλύτερο λάθος είναι να ξεκινήσετε μια δίαιτα χωρίς να έχετε εξεταστεί. Επισκεφτείτε τον γιατρό σας ώστε να σας κατευθύνει και εφόσον κρίνει απαραίτητο, κάνετε εξετάσεις για κοιλιοκάκη.

Κάντε το πριν ξεκινήσετε οποιαδήποτε δίαιτα χωρίς γλουτένη.

Τι γίνεται αν δεν βγείτε θετικός για κοιλιοκάκη αλλά παρόλα αυτά αντιδράτε άσχημα στη γλουτένη;

Τα άτομα με ευαισθησία στη γλουτένη μπορεί να έχουν συμπτώματα τόσο σοβαρά με αυτά της κοιλιοκάκης.

Εκτός από τα γαστρεντερικά συμπτώματα έχουν συχνά κόπωση και πονοκεφάλους.

Η παθογένεση του NCGS είναι ασαφής και δεν υπάρχει γνωστός βιοδείκτης ή διαγνωστική ιστολογική βλάβη γι’ αυτήν την πάθηση.

Είναι σημαντική η προσέγγιση των ασθενών με υποψία NCGS να  γίνει κατόπιν συνεργασίας του γιατρού πρωτοβάθμιας περίθαλψης, γαστρεντερολόγου, παθολόγου και διατροφολόγου.

Επιπλέον, οι ασθενείς θα πρέπει να εκπαιδεύονται σχετικά με τις διατροφικές επιπτώσεις της μακροχρόνιας διατροφής χωρίς γλουτένη.

Η δημοτικότητα των διατροφών χωρίς γλουτένη, ακόμη και μεταξύ ατόμων χωρίς ευαισθησία στη γλουτένη ή κοιλιοκάκη, μπορεί να σας κάνει να αναρωτιέστε εάν η γλουτένη είναι κακή για εσάς.

Πολλοί πιστεύουν ότι μια δίαιτα χωρίς γλουτένη θα βοηθήσει να χάσουν βάρος, θα βελτιώσει τον μεταβολισμό τους και γενικά την υγεία τους.

Ωστόσο, δεν υπάρχει έρευνα που να υποστηρίζει αυτούς τους ισχυρισμούς.

Μερικές μελέτες έχουν δείξει ότι τα άτομα που ακολουθούν δίαιτα χωρίς γλουτένη τείνουν να παχαίνουν.

Αυτά τα τρόφιμα έχουν επίσης συχνά λιγότερα θρεπτικά συστατικά όπως σίδηρο, ασβέστιο και φυτικές ίνες και περισσότερη ζάχαρη και λίπος. Επιπλέον τα περισσότερα τρόφιμα χωρίς γλουτένη έχουν υψηλότερη τιμή.

Τα οφέλη από τις δίαιτες χωρίς γλουτένη, σε καταστάσεις που δεν σχετίζονται με κοιλιοκάκη είναι περιορισμένα και οι μακροπρόθεσμες συνέπειες αυτής της πρακτικής μπορoύν να διαταράξουν το μικροβίωμα του εντέρου με αρνητικές συνέπειες για όλο τον οργανισμό.

Βιβλιογραφία:

1. Mayo Clinic: “Celiac disease,” “Gluten-free diet,” “Wheat allergy.”
2. Ferguson A., MacDonald T.T., McClure J.P., Holden R.J. Cell-mediated immunity to gliadin within the small-intestinal mucosa in coeliac disease.1975 Lancet.
3. Czaja-Bulsa G. Non coeliac gluten sensitivity—A new disease with gluten intolerance. Clin. Nutr. 2015
4. Volta U., Bardella M.T., Calabro A., Troncone R., Corazza G.R., The Study Group for Non-Celiac Gluten Sensitivity An Italian prospective multicenter survey on patients suspected of having non-celiac gluten sensitivity. BMC Med. 2014
5. Makharia A., Catassi C., Makharia G.K. The overlap between irritable bowel syndrome and non-celiac gluten sensitivity: A clinical dilemma. Nutrients. 2015
6. Leonard M.M., Camhi S., Huedo-Medina T.B., Fasano A. Celiac disease genomic, environmental, microbiome, and metabolomic (CDGEMM) study design: Approach to the future of personalized prevention of celiac disease. Nutrients. 2015
7. Leonard M.M., Fasano A. The microbiome as a possible target to prevent celiac disease. Expert Rev. Gastroenterol. Hepatol. 2016
8. Barbaro MR, Cremon C, Wrona D, et al. Non-Celiac Gluten Sensitivity in the Context of Functional Gastrointestinal Disorders. Nutrients. 2020;12(12):3735. Published 2020 Dec 4. doi:10.3390/nu12123735