Έρπης Ζωστήρας και εμβόλια.

Ο έρπης ζωστήρας είναι μια ιογενής νόσος που χαρακτηρίζεται από επώδυνο φυσαλιδοειδές εξάνθημα περιορισμένης έκτασης, η οποία εμφανίζεται κυρίως σε μια πλευρά του σώματος (δεξιά ή αριστερά) και έχει χαρακτηριστική εικόνα που παρομοιάζεται συχνά με ζώνη εξού και η ονομασία του.

Ο υπεύθυνος ιός για τη λοίμωξη του έρπητα ζωστήρα είναι ο varicella zoster virus (VZV) ο οποίος είναι ευρέως γνωστός ως ιός έρπης ζωστήρ. Η αρχική λοίμωξη από τον ιό VZV προσβάλλει συνήθως παιδιά και εφήβους και προκαλεί την οξεία και βραχυχρόνια νόσο της ανεμευλογιάς. Μετά το πέρας της νόσου της ανεμευλογιάς ο ιός παραμένει στον οργανισμό σε λανθάνουσα μορφή και είναι πιθανό να προκαλέσει μελλοντικά τη νόσο του έρπητα ζωστήρα, συχνά ακόμη και μετά από πολλά χρόνια από την αρχική λοίμωξη. Πάνω από το 90% των ενηλίκων ηλικίας  ≥50 ετών, είναι ήδη φορείς του ιού της ανεμευλογιάς- έρπητα ζωστήρα και διατρέχουν κίνδυνο εμφάνισης έρπητα ζωστήρα. Μετά την αρχική λοίμωξη από ανεμευλογιά, ο ιός παραμένει ανενεργός στο σώμα των νευρικών κυττάρων χωρίς να προκαλεί συμπτώματα. Αρκετά χρόνια αργότερα ή ακόμα και δεκαετίες από την αρχική λοίμωξη, ο ιός μπορεί να ξεφύγει από το σώμα των νευρικών κυττάρων και μέσω του άξονα τους να εγκατασταθεί στα δερματικά κύτταρα της γύρω περιοχής. Η εξάπλωση του ιού στα δερματικά κύτταρα μπορεί να προκαλέσει ένα χαρακτηριστικό φυσαλιδοειδές και αρκετές φορές επώδυνο εξάνθημα. Παρόλο που το εξάνθημα συνήθως θεραπεύεται από μόνο του μετά από 2 έως 4 εβδομάδες, ορισμένοι ασθενείς δυστυχώς παρουσιάζουν σοβαρές και μακροχρόνιες επιπλοκές όπως η μεθερπητική νευραλγία και ο οφθαλμικός έρπης ζωστήρας. Ο μηχανισμός με τον οποίο ο ιός παραμένει ανενεργός στον οργανισμό και ξαφνικά ενεργοποιείται δεν είναι ακόμη κατανοητός. Ένας όμως σημαντικός παράγοντας που αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης έρπητα ζωστήρα είναι η ανοσοκαταστολή. Πιο συγκεκριμένα, οι ανοσοκατασταλμένοι ασθενείς διατρέχουν έως και 9 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης έρπητα ζωστήρα σε σύγκριση με τους ανοσοεπαρκείς ενήλικες , ενώ ενδέχεται να βιώσουν πιο σοβαρές και μακροχρόνιες επιπτώσεις της νόσου.

Οι επιλογές θεραπείας για τον έρπητα ζωστήρα και τις επιπλοκές του είναι περιορισμένες και υποβέλτιστες, γεγονός που ενισχύει την αξία της πρόληψης έναντι αυτού. Έτσι, μέχρι πρόσφατα υπήρχε το εμβόλιο κατά του ιού VSV και αποτελούσε τον πιο αποτελεσματικό τρόπο να μειωθούν τα περιστατικά του έρπητα ζωστήρα καθώς και της μεθερπητικής νευραλγίας, όπως επίσης και να μειωθεί η σοβαρότητα των συμπτωμάτων σε περίπτωση έξαρσης. Το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών Ενηλίκων 2023 που δημοσιοποιήθηκε στις 09.02.2023, συνιστά τον εμβολιασμό έναντι έρπητα ζωστήρα των ανοσοεπαρκών ενηλίκων ηλικίας 60-75 ετών μόνο με το ζων εξασθενημένο εμβόλιο (ZVL). Όμως πλέον κυκλοφορεί στη χώρα μας και το ανασυνδυασμένο εμβόλιο (RZV), με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών Ενηλίκων 2023 να το συνιστά στους εξής πληθυσμούς:

• ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς ηλικίας 18-59 ετών που έχουν εκδηλώσει 2 ή περισσότερα επεισόδια έρπητα ζωστήρα και
• ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς ηλικίας 60 ετών και άνω, χωρίς τον προαναφερθέντα περιορισμό αναφορικά με προηγούμενα επεισόδια έρπητα ζωστήρα.

Στις 30.01.2023 εκδόθηκαν συστάσεις από την Ελληνική Εταιρεία Λοιμώξεων για τον εμβολιασμό έναντι του έρπητα ζωστήρα, οι οποίες για τους ανοσοεπαρκείς ενήλικες συνιστούν τον εμβολιασμό όλων των ηλικίας 50 ετών και άνω, παρέχοντας σύσταση προτίμησης για το ανασυνδυασμένο εμβόλιο έναντι του ζώντος εξασθενημένου και συνιστώντας τον επανεμβολιασμό (12 μήνες μετά) με το ανασυνδυασμένο εμβόλιο όλων όσων είχαν εμβολιασθεί με το ζων εξασθενημένο. Η κλινική αξία του ανασυνδυασμένου εμβολίου στην πρόληψη του έρπητα ζωστήρα αναγνωρίζεται από έγκριτους διεθνείς φορείς, καθώς σε 18 χώρες υπάρχει σχετική σύσταση για εμβολιασμό με το ανασυνδυασμένο εμβόλιο έναντι του έρπητα ζωστήρα.

Τέλος, τα αντιικά φάρμακα θεωρούνται θεραπεία δεύτερης εκλογής, ωστόσο μπορούν να μειώσουν τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων, καθώς και τη διάρκεια έξαρσης του ιού, αν χρησιμοποιηθούν για 7-10 ημέρες και η θεραπεία ξεκινήσει μέσα σε 72 ώρες από την εμφάνιση του χαρακτηριστικού εξανθήματος.

Και φυσικά δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι ο έρπητας ζωστήρας δεν αποτελεί ίδια ασθένεια με τον επιχείλιο έρπη παρόλο που μοιάζει η ονομασία των ασθενειών. Ο έρπητας ζωστήρας προκαλείται, όπως προαναφέρθηκε, από τον varicella zoster virus (VZV), ενώ ο επιχείλιος έρπητας από τον herpes simplex virus (HSV). Ωστόσο, ανήκουν στην ίδια κατηγορία ιών, τους Alphaherpesvirinae.